Задание 1. Найди в армянском языке эквиваленты данных выражений , объясни их․ Составь с русскими фразеологизмами предложения։

• Сизифов труд – 
• Ящик Пандоры – 
• Гордиев узел – 
• Ахиллесова пята – 
• Дамоклов меч  –
• Яблоко раздора  – 
• Авгиевы конюшни —
• Вавилонское столпотворение —
• Козел отпущения —

Задание 2. Распределить фразеологизмы по следующим категориям:

Мифологические	Библейские	Бытовые

Сизифов труд , Мозолить глаза, С глазу на глаз, Не поверить своим глазам, Глаз подбит, Ящик Пандоры ,  Гордиев узел , Ахиллесова пята , Дамоклов меч , Яблоко раздора  , Авгиевы конюшни , Вавилонское столпотворение , Козел отпущения, Мозолить глаза, Слуга двух господ, бить баклуши, Иудин поцелуй, Манна небесная․

Задание 3. Приведи фразеологизмы с зоонимами «медведь», «кот/кошка», «собака/пес», «волк», «зайц» и объясни их толкование․

Например։ заячья душонка — трусливый человек․ Медвежий угол — глухое место․

Задание 4.  Прочитай сочетания слов. Выдели фразеологизмы.

1) Весенний дождь, грибной дождь; белая ворона, белая скатерть; мамин сын, маменькин сынок; золотые серьги, золотые руки; повесить картину, повесить голову.

2) Перемывать посуду, перемывать косточки; злые люди, злые языки; щелкать зубами, щелкать пальцами; хлопать дверью, хлопать глазами; в теплых рукавицах, в ежовых рукавицах,

3) Рубить дрова, рубить сплеча; горные реки, молочные реки; расхлебывать кашу, варить кашу; наклонить голову, ломать голову; белые мухи, белые цветы.

Задание 5. Прочитай предложения. Подумай, какие из выделенных сочетаний являются фразеологизмами. Выпиши эти фразеологизмы.

1. Прошла еще одна неделя нашей жизни в лагере.

2. Вы здесь служите без году неделя, а уже метите в генералы.

3. Выиграв матч, все были на седьмом небе от счастья.

4. На голубом небе не было ни облачка.

5. Петя не отличался педантичностью и часто наступал на одни и те же грабли.

6. Друг вскоре начал наступать мне на пятки, и я проиграл лыжную гонку.

7. Все слушали его раскрыв рот.

8. Доктор попросил меня открыть рот и показать горло.

Задание 6․ Среди предложенных фразеологизмов найди те, в которых поменяли слово․ Напиши эти фразеологизмы в исправленном варианте.

1. Троянская лошадь. 2. Ящик Пандоры․ 3. Аленина пята․ 4. Медведь на ухо наступил. 5. Мозолить глаза. 6. Как акула в воде. 7. Свинья в овечьей шкуре. 8. Вот где собака закрыта. 9. Апельсин раздора. 10. Ловить в Лету.

Задание 7. Вместо точек вставь нужное слово.

Как … вода (с курицы, с утки, с гуся); как … на голову (снег, дождь, град); намылить … (руки, шею, голову); убить … зайцев (трех, четырех, двух); … соли съесть (пуд, фунт, килограмм); выеденного … не стоит (огурца, яйца, яблока); как за … стеной (деревянной, глиняной, каменной); как … на сене (овца, собака, корова); сказка про … бычка (белого, черного, рыжего); как … лист дрожит (березовый, кленовый, осиновый).

Задание 8. Соедини фразеологизми правильное его толкование․

Жить душа в душу	Усердно работая
Как кошка с собакой	Мирно жить
Краше в гроб кладут	Не оправдывает потраченных усилий
Засучив рукава	Иметь блеклый  вид
Черепашьим шагом	Не имеющий никакой пользы труд
Бить баклуши	Находясь в постоянном конфликте
Сизифов труд	Заниматься некчемным делом
Игра не стоит свеч	Передвигаться не теропясь, медленно

Задание 9. Соедини фразеологизмы антонимы․

Жить душа в душу	Кровь с молоком
Воспрянуть духом	Жить как кошка с собакой
Краше в гроб кладут	Дела идут в гору
Засучив рукава	На всех порах
Черепашьим шагом	Повесить нос
На край света	Рукой подать
Воспрянуть духом	Спустя рукава
Игра не стоит свеч	Рукой подать

Задание 10. Найди всевозможные эквивалентные (равноценные друг другу) мифологоические и библейские фразеологизмы, которые есть в армянском и русском языках. Пример։

Яблоко раздора – կռվախնձոր;

Козел отпущения – քավության նոխազ;

Волк в овечьей шкуре – գայլը գառան մորթիով.  

Задание 11. Работа с фразеологическими синонимами и антонимами.  

Подчеркни антоним фразеологизма «Спустя рукава»:

• Бить баклуши
• Положа руку на сердце 
• Сложа руки
• Не покладая рук.

Подчеркни синоним фразеологизма «Хранить молчание»: 

• Как в воду глядел
• Набрать в рот воды
• Выйти сухим из воды.

Подчеркни синоним фразеологизма «Выйти сухим из воды»

• Снять шкуру целой
• Ловко выкрутиться
• Остаться при своих
• Как с гуся вода

Задание 12.  Закончи фразеологизм  и кратко объясни значение․

За тридевять  ․․……………………   . (Значение …………………………………………   )

Взять быка    ․․……………………   . (Значение …………………………………………   )

Беден как ․․…………………   мышь. (Значение …………………………………………   )

Беречь как․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․   ока․ (Значение …………………………………………   )

Бросать ․․․․․․․․․․․․․………. на ветер․ (Значение …………………………………………   )

Выбить почву из․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․ . (Значение …………………………………………   )

Выйти ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․…… из воды․ (Значение …………………………………………   )

Глаза  на ․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․ месте․  (Значение …………………………………………   )

Гроша …………………․․ не стоит․ (Значение …………………………………………   )

Lesson 1

Book– English in mind: Speaking in many tongues. Advice for language learners

Page– 54, 56

Classwork

Superlative adjectives

Complete with a superlative adjective and all the necessary words.

1. London is ………………the lagrest……………….. (large) city in England.
2. Cheetahs are ……………the fastest…………….. (fast) animals in the world.
3. Whales are ……………the biggest…………………. (big) animals.
4. San Francisco is …………the most beautiful……………………….. (beautiful) city in the United States.
5. Summer is …………………the best………………(good) season of the year.

Write the superlative form.

1. good ……the best…. 6. pretty ……the prettiest….
2. far …the farthest……. 7. small ……the smallest….
3. expensive …the most expensive 8. nice ……the nicest….
4. old …the oldest……. 9. comfortable…the most comfortable….
5. young ……the youngest…. 10. bad …the bedest….

Homework– English in mind: “Speaking in many tongues”- retell the text. Ex. 3(a,b) p. 55

Lesson 2

Book– English in mind: Superlative adjectives. Amazing Facts-Or Just Lies

Page– 57

Homework– ex. 8(a,c,d) p. 57. Practical Grammar: ex. 57,58,62

Lesson 1

Book– English in mind: A double ice cream

Page– 50

Homework– English in mind: “A double ice cream” learn by heart, ex. 9(b) p. 50, 10(a,b) p. 51, 13 p. 52

Lesson 2

Book– English in mind: Check your progress

Page– 53

Homework– Practical Grammar- ex. 42, 47, 54

Ինքնաստուգման հարցեր՝

1. Ի՞նչ գործիքներ (չափիչ սարքեր) են անհրաժեշտ շարժումներն ուսումնասիրելու համար?

Շարժումը չափում են վայրկյանաչափով:

2.Ո՞ր մարզաձևում է չափվում՝

ա) միայն ժամանակը

բ) միայն երկարությունը

գ) և՛ երկարությունը, և՛ ժամանակը

3.Գնացքը շարժվում է հավասարաչափ 54 կմ/ժ արագությամբ։ Ի՞նչ տարածություն է այն անցնում 2 րոպեում:

4.Գնդիկը գլորվում է թեք ճոռով 3 վայրկյանում: Արդյո՞ք գնդիկի շարժումը հավասարաչափ է: Որքա՞ն է շարժման միջին արագությունը ճոռի երկայնքով, եթե դրա երկարությունը 45 սմ է:

5. Որքա՞ն է 1 դմ կողմով փայտե(սոճի) խորանարդի զանգվածը:

6. Երկաթգծային ցիստեռնի մեջ լցված նավթի զանգվածը 20 տոննա է, որքա՞ն է ցիստեռնի տարողությունը: Նավթի խտությունը 800 կգ/մ3 է։

Դասագրքից լուծել հետևյալ խնդիրները.
Ֆիզիկա 7 Է.Ղազարյանի դասագրքից՝ խնդիրներ 82-91 (էջ 173):

Լրացուցիչ առաջադրանք․

Լուծել խնդիրները՝

1.Օգտագործելով բաժակ, կշեռք և կշռաքարեր՝ .ինչպե՞ս կարելի է որոշել, թե որն է ավելի մեծ ջրի, թե կաթի խտությունը?
2.Պղնձի դետալը տաքացրեցին։ Փոխվեցին արդյոք այդ դեպքում դետալի զանգվածը, ծավալը և խտությունը: Պատասխանը հիմնավորե՛ք.
3.Ջուրն առավելագույն խտությունն ունի 4 ° C-ում: Ինչպե՞ս են փոխվում ջրի զանգվածը, ծավալը և խտությունը, երբ այն սառչում է 4-ից մինչև 0 ° C:
4.Փակ գլանում գտնվող գազը սեղմում են: Փոխվու՞մ է արդյոք այդ դեպքում գազի մոլեկուլների զանգվածը, գլանում եղած գազի զանգվածը: Արդյո՞ք բալոնում գազի խտությունը փոխվում է?

5. 59գ զանգվածով կարտոֆիլն ունի 50սմ3 ծավալ: Որոշեցեք կարտոֆիլի խտությունն ու այն արտահայտեք կգ/մ3-ով:
   6.125 սմ3 ծավալով թուջե գունդն ունի 800 գ զանգված: Արդյոք այս գունդը հոծ է, թե՞ խոռոչ ունի:
6. 461,5 գ զանգվածով մետաղի կտորը 65 սմ3 ծավալ ունի։ Ի՞նչ մետաղ է դա:
7. 1լ ծավալով արևածաղկի ձեթն ունի 920 գ զանգված։Գտե՛ք ձեթի խտությունը։ Արտահայտեք այն կիլոգրամներով մեկ խորանարդ մետրի համար (կգ/մ3):
8. Պղնձե կշռաքարի զանգվածը 0,5կգ է: Ինչ զանգված կունենա նույն ծավալով երկաթե կշռաքարը:
   10.Պահածոյի տուփերի պատրաստման համար օգտագործվող թիթեղը պատում են անագի բարակ շերտով. թիթեղի 200սմ3 մակերեսի համար ծախսվում է 0, 45 գ անագ: Ինչ ահստություն ունի անագի շերտը:
   11.Վերելակի բեռնատարողությունը 3տ է: Քանի երկաթե թիթեղ կարելի է բարձրացնել վերելակով, եթե յուրաքանչյուր թիթեղի երկարությունը 3մ է, լայնությունը 60սմ, իսկ հաստություը 4մմ:

Ածական անուն կամ ածական են կոչվում առարկայի հատկություն կամ վերաբերություն ցույց տվող բառերը: Ածականները պատասխանում են ինչպիսի՞, որպիսի՞, ո՞ր հարցերին:
Ածականները բաժանվում են երկու խմբի` որակական և հարաբերական:

Որակական ածականները ցույց են տալիս  այնպիսի հատկանիշ, որը հատուկ է տվյալ առարկային: Օրինակ՝ գեղեցիկ նկար, լուսավոր օր, ջինջ երկինք:

Որակական ածականներն ունեն համեմատության աստիճաններ. դրանք են՝ դրական, բաղդատական, գերադրական:

Դրական աստիճանը ածականի ուղիղ ձևն է, որը ցույց է տալիս առարկայի հատկանիշը՝ առանց համեմատելու այլ առարկաների հետ։
Օրինակ՝ խոշոր քաղաք։

Բաղդատական աստիճանը ցույց է տալիս առարկայի հատկանիշի ավել կամ պակաս լինելը նույն հատկանիշի նկատմամբ։

Կազմվում է ածականի դրական աստիճանին ավելացնելով ավելի, նվազ կամ պակաս բառերը:

Օրինակ՝ ավելի խոշոր քաղաք, պակաս խոշոր քաղաք։

Գերադրական աստիճանը ցույց է տալիս առարկայի հատկանիշի գերազանց լինելը այլ առարկանների նույն հատկանիշից։
Գերադրական աստիճանը կազմվում է տարբեր կերպ՝
ամենա— նախածանցով (օրինակ` ամենակարճ, ամենագեղեցիկ)
—ագույն վերջածանցով (օրինակ` լավագույն, գեղեցկագույն)
ամենից
բառով (օրինակ` ամենից լավ, ամենից գեղեցիկ):
Ուշադրություն:
Ոչ բոլոր ածականներից կարելի է կազմել գերադրական աստիճան  -ագույն վերջածանցով:
Մի շարք որակական ածականներ չունեն համեմատության աստիճաններ: Դրանք են` ամայի, ամուրի, ամուլ, անոթի, արու, էգ, փակ, բաց, զույգ, կաղ, կույր, համր, խուլ, ձրի, հղի, բոբիկ, ճաղատ, մերկ, տկլոր, վերջին, նախկին:

Հարաբերական ածականները ցույց են տալիս առարկայի կապը ուրիշ առարկաների հետ՝ մարմարե սրահ, տնային աշխատանք:

Հարաբերական  ածականները սովորաբար ցույց են տալիս առարկաների ոչ համեմատելի հատկանիշ:
Չի կարելի ասել` ավելի  քարե տուն, ավելի քաղաքային այգի և այլն:
Ածականները լինում են՝ պարզ- մեծ, փոքր, լայն, ուրախ, հաստ և այլն
բարդ- հրաշագեղ, տոթակեզ, սիրասուն, եռալեզու
ածանցավոր-սարսափելի, գեղեցիկ, անկեղծ, հիանալի, հակապետական
բարդ ածանցավոր-գյուղատնտեսական, արևելյան, հինգհարկանի:

Ածական կազմող ածանցները կոչվում են ածականակերտ ածանցներ:

Ածականակերտ են հետևյալ վերջածանցները։

• -(ա)գին (ահագին, կաթոգին, թախանձագին),
• -(ա)գույն (խստագույն, հնագույն, գերագույն),
• -ալի (ցավալի, անիմանալի, ողբալի, ցանկալի),
• -ածո (պահածո, դրածո, բրածո, ձուլածո),
• -ական (մանկական, կուսական, տեսական, բնական),
• -ակի (եռակի, բազմակի, որոշակի, ուղղակի),
• -ային (ջրային, մարդկային, շարային, ամառային),
• -անի (գեղանի, պիտանի, տողանի, պոչանի, հարկանի),
• -ավետ (ծաղկավետ, մարգավետ, հարմարավետ),
• -ավոր (զրահավոր, թևավոր, վանդակավոր, բանավոր),
• -ավուն (դեղնավուն, քաղցրավուն, երկարավուն),
• -ատ (կիսատ, գունատ, պոչատ, քնատ),
• -արդ (գմբեթարդ, կորնթարդ),
• -ե (թղթե, աղյուսե, բրոնզե, էմալե),
• -ելի (ներելի, վիճելի, հարգելի, անլուծելի),
• -եղ (թիկնեղ, ուժեղ, համեղ, զորեղ),
• -ի (վայրի, աղի, երկդիմի, այսպիսի),
• -ին (մթին, վերին, կարգին, լռին),
• -լիկ (հաստլիկ, պստլիկ, կարճլիկ),
• -կոտ (ամաչկոտ, փութկոտ, քնկոտ, զայրացկոտ),
• -յա (եղեգնյա, սևաչյա, հնօրյա, բյուրեղյա),
• -յալ (մոլորյալ, միացյալ, հավելյալ),
• -յան (արևելյան, հավիտյան, աջակողմյան),
• -ովի (ծալովի, ընտրովի, յուրովի),
• -ոտ (փշոտ, կրքոտ, մշուշոտ, մանրոտ),
• -ու (ազդու, վարձու, կծու, քսու, աչառու),
• -ուն (փայլուն, խոսուն, սևեռուն, փխրուն)։

Ածականակերտ են հետևյալ նախածանցները։

• ամենա- (ամենամեծ, ամենաթույլ, ամենաորակյալ),
• ան- (անամոթ, անկիրթ, անկուշտ, անխնա, անլուր),
• ապ(ա)- (ապուշ, ապարդյուն, ապազգային, ապօրինի),
• բաց(ա)- (բացահայտ, բացարձակ, բացորոշ),
• գեր(ա)- (գերխիտ, գերկարճ, գերաշնորհ, գերակշիռ),
• դժ- (դժգոհ, դժկամ, դժգույն, դժբախտ),
• ընդ- (ընդհանուր, ընդարձակ, ընդջրյա),
• հակ(ա)- (հակամարտ, հակադարձ, հակամետ),
• համ(ա)- (համահունչ, համադաս, համարժեք),
• հար(ա)- (հարակից, հարադիր, հարաբարդ),
• ստոր(ա)- (ստորաքարշ, ստորադաս, ստորերկրյա),
• չ- (չկամ, չբեր, չտես, չհաս, չխոսկան),
• վեր(ա)- (վերահաս, վերջրյա, վերամբարձ),
• տ- (տհաճ, տկար, տգետ, տգեղ, տհաս, տձև),
• տար(ա)- (տարատեսակ, տարագնաց, տարօրինակ)։
  
  Առաջադրանքներ

1.Տրված բառերով կամ նրանց բառակազմական հիմքերով կազմել նախածանցավոր և վերջածանցավոր ածականներ:
Նուրբ-

Վերջածանցավոր- նրբիկ, նրբեղ, նրբամետ

Նախածանցավոր- աննուրբ, տասնուրբ

քաղաք
Վերջածանցավոր․ քաղաքային

Նախածանցավոր․ անքաղաքավարի

կարմիր

Վերջածանցավոր․ կարմրաշուք, կարմրավուն

Նախածանցավոր․ անկարմիր

ուժ

Վերջածանցավոր․ ուժեղ

Նախածանցավոր․ անուժ, ամենաուժեղ

ոսկի

Վերջածանցավոր․ ոսկեգույն, ոսկե, ոսկեղեն

Նախածանցավոր․ անոսկր

տխուր

Վերջածանցավոր․ տխրիկ, տխրաշուք

Նախածանցավոր․ անտխուր

գույն

Վերջածանցավոր․ գունավոր, գունազուրկ

Նախածանցավոր․ անգույն, բազմագույն

բույր

երկաթ

Վերջածանցավոր․ երկաթյա, երկաթագույն

Նախածանցավոր․ աներկաթ

հարմար

Վերջածանցավոր․ հարմարավետ

Նախածանցավոր․ անհարմար

արևելք

Վերջածանցավոր․ արևելյան

Նախածանցավոր․ ներգեւելյան

վախ

Վերջածանցավոր․ վախկոտ

Նախածանցավոր․ անվախ

տուն

Վերջածանցավոր․ տնային, տնական

Նախածանցավոր․ անտուն

համ

Վերջածանցավոր․ համեղ

Նախածանցավոր․ անհամ

2.Հետևյալ բառակապակցություններից կազմել ածականներ և դրանք գործածել գոյականի հետ:

Հինգ հարկ ունեցող — հինգհարկանի

հինգհարկանի շենք

Հայերին սիրող — հայասեր

հայասեր ուսուցիչ

Բարձր գագաթ ունեցող — բարձրգագաթային

բարձրգագաթ լեռ

Սիրտ ճմլող — սրտաճմլիկ

սրտաճմլիկ տեսարան

Չար մտքեր ունեցող — չարախոհ

չարախոհ մարդ

Բույնն ավերված բույնավեր

բույնավեր թռչուն

Նոր տնկված — նորատունկ

նորատունկ այգի

Զարդերով նախշված — զարդանախշ

զարդանախշավոր գոտի

3.Լրացնել  հետևյալ առածների ածականները` դրանք ընտրելով տրվածներից:
Ծանր, պաղ, լավ, սև, անպտուղ, անուշ, զորավոր, շիտակ, արդար, լավ, ոսկե:
Լեզու կա ….. է, լեզու կա` լեղի:
…… յուղը ջրի տակ չի մնա:
Սպիտակ փողը….. օրվա համար է:
Խելքը …… թագ է, ամեն մարդու գլխին չի լինում:
…… ծառին քար գցող չի լինի:
Հեռավոր սուրբը ……  կլինի:
…… քարը իր տեղում կմնա:
…… աղջիկը յոթ  տղա արժե:
…… խոսքը հանաքով կասեն:
…… հնձվորը դաշտում էլ կհնձի, սարում էլ:
…… ապուր, շան կերակուր:

Լեզու կա անուշ է, լեզու կա լեղի։

… յուղը ջրի տակ չի մնա։ — սև յուղը ջրի տակ չի մնա։

Սպիտակ փողը … օրվա համար է։ — լավ օրվա համար է։

Խելքը … թագ է, ամեն մարդու գլխին չի լինում։ — զորավոր թագ է

… ծառին քար գցող չի լինի։ — անպտուղ ծառին

Հեռավոր սուրբը … կլինի։ — պաղ կլինի

… քարը իր տեղում կմնա։ — ծանր քարը

… աղջիկը յոթ տղա արժե։ լավ աղջիկը

… խոսքը հանաքով կասեն։ — շիտակ խոսքը

… հնձվորը դաշտում էլ կհնձի, սարում էլ։ — արդար հնձվորը

Փոքր աչքով աղջիկ առ, ահելի աչքով` ձի:

Գիտունի հետ քար քաշիր, անգետնի հետ փլավ մի կեր:

Ծամը երկար, խելքը` կարճ:

Թոկի երկարն է լավ , խոսքի` կարճը:

Գիժը մի քար գցեց ծովը, հազար իմաստուն չկարողացան հանել:

Խոսքը մեծին, ջուրը` փոքրին:

Փորձված թանը նոր մածունից լավ է:

Սև սիրտ, սպիտակ ատամ:

Մինչև հաստի բարակի հոգին դուրս կգա:

Թանկից ավելի էժան չկա:

Տնային

Սովորել Քիմիական տարրեր էջ 52

ՀԱՐՑԵՐ ԵՎ ՎԱՐԺՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

1. Ո՞վ և ե՞րբ է առաջարկել ցայսօր օգտագործվող քիմիական նշանները:

Այսօր օգտագործվող քիմիական նշանները առաջարկել է շվեդ քիմիկոս Յենս Յակոբ Բերջելիուսը՝ 1813–1814 թվականներին։

1. Ի՞նչ սկզբունքով են կազմվում քիմիական տարրերի նշանները: Բերեք օրինակներ:

Քիմիական տարրերի նշանները կազմվում են նրանց լատիներեն կամ պատմական անվան առաջին մեծատառից (երբեմն նաև երկրորդ փոքրատառից), օրինակ

H – Hydrogenium ջրածին

Na – Natrium նատրիում

Fe – Ferrum երկաթ

1. Ի՞նչ ծագում ունեն քիմիական տարրերի անունները: Առաջարկե՛ք օրինակներ:

Քիմիական տարրերի անունները ծագում են տարբեր աղբյուրներից մոլորակների ու աստվածությունների անուններից Mercurium — Hg, երկրաբանական վայրերից Germanium — Ge, նրանց հատկություններից Chlorum — Cl, կամ հայտնագործողների պատվին Einsteinium — Es։

1. Քիմիական տարրի ո՞ր բնութագրերն է արտահայտում քիմիական նշանը:

1. Լրացրե՛ք բաց թողած բառերը: N քիմիական նշանը նշանակում է, որ դա… է:

1. Գրե՛ք այն տարրերի հայերեն անվանումները և քիմի ական նշանները, որոնք արտասանվում են՝ ցե, էն, էս, պէ, կուպրում, ֆեռում, արգենտում:

Դասարանական

Նոր թեմա

1. Ներկայացնել պատերազմների առտաքին կառուցվածքը և տարածվածությունը:

Պատերազմների արտաքին կառուցվածքը սովորաբար ներառում է հակամարտող կողմերի ռազմական ուժերը, նրանց ռազմավարական նպատակները և միջավայրերն, որտեղ ընթանում են գործողությունները։ Պատերազմները տարածվում են տարբեր մակարդակներով՝ տեղային բախումներից մինչև տարածաշրջանային և միջազգային մասշտաբի հակամարտություններ։ Դրանք կարող են ընդգրկել ոչ միայն ցամաքային գործողություններ, այլև օդային, ծովային, կիբեռ և տեղեկատվական դաշտերը։

1. Ներկայացնել մերկասերմ բույսերի կառուցվածքը:

Մերկասերմ բույսերը բնորոշվում են այնով, որ դրանց սերմերը զարգանում են բաց պահված տեսքով կոնային կառույցների (շուշանիկներ, կոններ) վրա առանց պտղապարկի ծածկույթի։ Դրանք հիմնականում ունեն արմատ, ողնաձև ցողուն, ասեղնատերև կամ թեփատերև տերևներ և բազմանում են փոշեխտացումով ու սերմերի միջոցով:

1. Ինչպես են բազմանում մերկասերմ բույսերը:

Մերկասերմ բույսերը բազմանում են սերմերով, որոնք զարգանում են բացված սերմնասերմերում՝ առանց պտղապսակի ձևավորման։

1. Ծածկասերմ բույսերի արտաքին կառուցվածքը:

Ծածկասերմ բույսերը բնութագրվում են արմատից, ցողունից, տերևներից և ծաղկից կազմված մարմնով, որտեղ ծաղիկը ձևավորում է սերմապտուղ՝ սերմերը պաշտպանիչ պտղի մեջ փակելով։

1. Ծածկասերմ բույսերը ինչ նշանակություն ունեն բնության մեջ և մարդու կյանքում :

1. ծածկասերմ բույսերի բազմացում ( փոշոտումը ):

1. Ներկայացնել նոյեմբեր ամսվա բլոգային աշխատանքներ:

նոյեմբերի 24-30

Նոյեմբերի 17-21

Նոյեմբերի 10-14

Նոյեմբերի 3-7

Գյուղեն քիչ հեռու, ջաղացքներու մոտ, քով քովի երկու անձև ժայռեր կային: Գյուղացիներն այդ ժայռերը Աստղկան սայլ կկոչեին: Փոքրիկ, շատ փոքրիկ էինք: Օր մը Աստղկան Սայլին քով առվակին եզերքը կխաղայինք, երբ ծեր ջաղացպանը մեզ իր մոտ կանչեց ու ըսավ. «Ինձ մոտ եկե՛ք մանուկներ. ձեզ բաղարջ պիտի տամ. եկե՛ք, նստեցեք, ես ձեզ պիտի պատմեմ Աստղկան Սայլին հեքիաթը աղվոր»:
Եվ ծեր ջաղացպանը իր հնամաշ գոտիեն ծխամորճն հանեց ու այսպես պատմեց: Կար ու չկար ձկնորս մը կար: Այդ ձկնորսը, գիշեր մը, լապտերը վառեց, շալկեց իր ուռկանն ու ծովափ իջավ: Երկնի վրա կային լիք աստղեր. աստղեր կային ծովուն մեջ: «Ծովն ի ՜նչ խաղաղ է» — ըսավ ձկնորսը ու նավակ մտավ. նավակի քթին` լապտերը կախեց ու սկսավ թևճակներով, խոշոր մատյանի մը հին թերթերուն պես, թերթ-թերթ, թերթատել էջերը ծովին: Շատ գնաց, թե քիչ, «Հոս ձուկեր շատ կան», ըսավ, կանգ առավ ու ուռկանը ծով նետեց հանդարտ: Երկա ՜ր սպասեց ու հեղ մ’ալ, տեսնես, ուռկանը ծանր դուրս քաշեց ծովեն: Բա ՜, ի ՜նչ տեսնե, աստղե ՜ր, աստղե ՜ր, ուռկանին մեջ լեփլեցուն աստղեր, աստղերուն կպած մի քանի շարժկլտող կարմիր խեցիներ: «Աստղերն ի ՞նչ ընեմ, ես ձուկ կուզեմ, ձուկ լեցուն ուռկանով: Աստղերն ի ՜նչ ընեմ», — ըսավ ձկնորսը, տրտմեցավ, ու լուսադեմին ուռկան մը լեցուն աստղերը շալկեց, ուղիղ տուն գնաց: «Հե ՜յ, կնիկ, դուրս ե՛կ, աստղեր եմ բերեր»,- պոռաց ձկնորսը. Է ՜հ, ի ՜նչ քոռ բախտ, ուռկանը նետեցի, աստղեր դուրս եկան: Աստղերն ի ՜նչ ընեմ»: Կինը արթնցավ ու դուռը բացավ. բեռը աստղերուն` ուսեն վար առավ: «Օ ՜հ, ի ՜նչ աղվոր են, օ՜հ, ի ՜նչ փայլփլուն», — ձկնորսին կինը ըսավ ու խնդաց. խնդաց ու պարեց. ցատկեց ու էրկան վզին փաթթվեց, հափ հափ համբուրեց: «Օ ՜հ, ի ՜նչ աղվոր են. ես ձուկն ի ՜նչ ընեմ»,- ըսավ ու մեկ-մեկ վեր առավ աստղերն, իր վզին կապեց, զույգ ականջներուն զույգ օղեր շինեց, մատներուն անցուց, ու հատ մ’ալ այծին կոտոշեն կախեց: Հաջորդ առավոտ, կանուխ, ձկնորսը, աստղերու դեզ մը իր սայլի մեջ լեցուց ու դուրս հանեց փողոց, ծախելու համար: «Աստղեր, հա ՜, աստղեր, Շատ աժան աստղեր»: Փողոցե փողոց պոռաց ձկնորսը:
Գյուղացիները դռներնին բացեցին, ձկնորսի ձայնին ականջ ծռեցին: Գյուղացի կիններ ձկնորսը իրենց տուն կանչեցին: «Հե ՜յ ձկնորս աղբար, ինձ աստղեր կուտա ՞ս: Հե ՜յ ձկնորս աղբար, տես` ի ՜նչ աղվոր եմ: Ես հոս մինակ եմ… եկուր, ներս եկուր, ա ՜յ ձկնորս աղբար, ես դրամ չունիմ, ինձ աստղեր կուտա ՞ս»: Աղերսեցին այն կիները, որոնք դրամ չունեին:
Ձկնորսը կուտար, ով որ դրամ տար: «Աստղեր, հա՜, աստղեր, Շատ աժան աստղեր»: Գեղին մեկ ծայրը, խարխուլ տան մը մեջ, այն հին օրերուն կապրեր մինուճար խեղճ բանաստեղծ մը: Գյուղացիք անոր Աշուղ կըսեին: Աղքատ աշուղը տան պատեն կախած իր կիթառեն զատ ա՛լ ոչինչ ուներ: Աշուղը լսեց ձկնորսին ձայնը, իր սազը առավ, դուրս ելավ դռնեն: Փոքրիկ սայլի մը վրա տեսավ աստղերու դեզ մը: Երկնքի աստղեր, վերեն վար իջած իրական աստղեր, որ խեղճ աշուղը, մերկ ու անոթի, հեռավոր աստղեր միշտ երազելով միայն ապրած էր: Իր սազը ձեռքին` աշուղն աղերսեց – «Ա ՜յ ձկնորս աղբար, քեզ լավ երգ երգեմ, ինձ աստղ մը կուտա ՞ս»: «Չէ, չեմ տար»: «Ա ՜յ ձկնորս աղբար, սայլդ ես կքաշեմ, ես դրամ չունիմ, ինձ աստղ մը կուտա ՞ս»: «Չէ, չեմ տար, ըսի »: «Ա ՜յ ձկնորս աղբար, իմ կյանքը քեզի, իմ սազը քեզի, ինձ աստղ մը կուտա ՞ս»: «Չէ, չեմ տար, ըսի. ես սազն ի ՞նչ ընեմ»:
Ու խեղճ աշուղը սայլին ետևեն գնաց ու գնաց, ոտքերը բոպիկ, հոգնած, քրտնած, սազն անութին տակ, սայլին ետևեն գնաց ու գնաց: Ձկնորս իր սայլով գյուղեն դուրս ելավ, ուրիշ գյուղ մտավ. անցավ այգիներ, կամուրջներ անցավ: Աստղերը ծախեց թե ջորեպանին և թե րենճպերին: Մի քանի աստղեր հազիվ մնացին: «Ա՜յ, ձկնորս աղբար, թո՛ղ բռնեմ աստղ մը, ձեռքիս մեջ առնեմ»,- միշտ կաղերսեր աշուղը հոգնած: Երեկո էր, արևմարին, ձկնորս ու աշուղ գյուղ շտկվեցան:
Մեյ մըն ալ, տեսնես, մութ ջաղացքներեն մեծ հով մը փրթավ ու արագ արագ գյուղին մեջ դարձավ: Հատ-հատ հավաքեց աստղերը բոլոր` կովին կռնակեն, ձիուն ճակատեն, կիներու սեփ սև վարսերուն մեջեն, բուխերիկներեն, պատուհաններեն, ու բաց մնացած դռներու մեջեն, աստղերն հովին հետ դեպի երկինք թռան. հոն ամեն մեկ աստղ իր տեղ թառեցավ: «Հե ՜յ ժաժ ելավ, ժաժ իմացա ՞ք: Մեր տունը ամբողջ հիմեն սարսեցավ»: Գյուղացիները ելան, շփոթված իրարու ձայն տվին: «Ու ՜յ, ու ՜յ աստղերս առին, ու ՞ր տարին: Վա ՜յ այն ձկնորսին, վա ՜յ այն կախարդին»: Եվ խելագարներու պես գյուղացիները չորս կողմ ինկան ու փնտրեցին ձկնորսը կախարդ: «Հե ՜յ, լծվոր, հե ՜յ, ջրվոր, ձկնորսը տեսա ՞ք»:
«Հա, տեսա, ձկնորսը կամուրջեն կանցներ, աստղեր կծախեր, ու խևն ալ անոր ետև կվազե»: «Հա, հա, տեսա ձկնորսը ջաղացքներուն մոտ. աստղերը ծախեր ու գյուղ կդառնար»: Այս ճամփուն վրա, փոքրիկ մանուկներ, այն կապույտ հովը փոթորիկ դարձավ: Փոթորիկը գնաց ձկնորսին սայլին վրայեն անցավ, մնացած մի քանի աստղերը առավ ու երկինք տարավ: Էհ, ի ՜նչ փոթորիկ… Կայծակի մը պես կայծ տվավ, շանթեց: Ձկնորսը այրող հոսանք մը զգաց. Ցնցվեցավ, սևցավՙ…
Գյուղացիներն եկան, առվակին քով, ձկնորսն իր սայլին հետ քար արձան գտան: Աշուղն ալ ըսես, փոթորկին հետ ափուչիք եղավ… Աստղերն, աշուղին զույգ թևեր տվին, առին վեր տարին: Վեր տարին, իրենց խաղընկեր արին:

Հարցեր և առաջադրանքներ:
1.Անծանոթ բառերը դուրս գրիր և բառարանով բացատրիր:
2.Գնահատիր ձկնորսի վարքագիծը: Բնութագրիր ձկնորսին:
3. Բնութագրիր աշուղին:
4. Ձկների փոխարեն աստղ հանելուն ինչպե՞ս վերաբերվեցին ա) ձկնորսը, բ) կինը:
5. Ինչո՞ւ ձկնորսը քարե արձան դարձավ, իսկ աշուղը՝ աստղերին խաղընկեր:
6. Ու՞մ ես համակրում:
7. Ո՞րն էր ստեղծագործության փոխաբերական իմաստը:
8. Տեքստում նշված հատվածը դարձրու արևելահայերեն: