181. Բացատրի´ր, թե —ցի ածանցով կազմված բառերը ո՞ր դեպքում են մեծատառով գրվում: 

Ցի ածանցով կազմված բառերը գրվում են մեծատառ, եթե հատուկ անուն են։

Մովսես Խորենացին գրի է առել մեր նախնիների մասին պատմող առասպելներն ու դարերի միջովհասցրել մեզ:
Գայլ Վահանը Ղազար Փարպեցու ամենասիրելի հերոսն է:
Առակներն ընտրված էին Վարդան Այգեկցու «Աղվեսագրքից»: 
Գրիգոր Նարեկացու մասին մի ավանդույթ պատմում է, թե նա ինչպես է կյանք տվել ու թռցրել եփածաղավնիներին: 
Անանիա Շիրակացին էլ յոթերորդ դարում է քննել տիեզերքը:

182. Բացատրի՛ր, թե ընդգծված հատուկ գոյականները ի՞նչ բառերից են առաջացել:

Երկաթի — երկաթ

Ձախորդ – ձախ

Արևելցուն – արև

Արքաների — Արքա

Մեր բակի ամենաուրախ աղջիկը Շուշանն է:
Աշոտ Երկաթի մասին նոր գիրք եմ ուզում կարդալ:
Ամբողջ պատմության մեջ Ձախորդ Փանոսը ոչ մի անգամ մեղավոր չի՞ լինում, ի՞նչ է:
Դավթի հայրն էր Առյուծ Մհերը:
Փիլիսոփա և բանաստեղծ Հովհաննես Երզնկացին աշակերտել է ժամանակի համբավավորգիտնական Վարդան Արևելցուն:
Նեղոսի արեմտյան ափին՝ Արքաների հովտում, հին Եգիպտոսի ճարտարապետականհուշարձանների մի ամբողջ թանգարան է պահպանվել:

183. Կետերի փոխարեն պահանջվող մեծատառը կամ փոքրատառը գրի´ր:

Նրա պապը սասունցի էր ու շատ էր պատմում .Սասունցիների մասին;
Ուզում էր նմանվել Սասունցի Դավթին:
էպոսի վերջին հերոսը փոքր Մհերն է:
Գրքի հերոսը մի փոքր տղա է:
«Սասունցի Դավիթ» էպոսում հիշատակվում է Պղնձե քաղաքը: 
Գտածը պղնձե մատանի էր:
Կիրակոս տանձակեցու պատմության մեջ հանդիպում է պղնձահանք կոչվող վանքը:
Ես վստահ եմ, որ Տանձասար լեռը դեռ կարդարացնի իր հպարտ անունը:
Ինչե՜ր ասես չկային՝ ոսկե անոթներ ու արձանիկներ, թանկարժեք զարդերդ. դա մի իսկականտանձասար էր:
Պետրոս Առաջինը հովանավորում էր գիտությունն ու արվեստը: 
Պետրոսն .առաջինը հասավ կայանին:
Ալեքսանդր Մակեդոնացին գիտեր ամեն մի իրավիճակից դուրս գալու ձևը:

184. Ա և Բ խմբի բառերի տարբերությունը գտի՛ր և լրացրո՛ւ տրված նախադասությունը:

Ա. Երեխա, գրող, նավաստի, գերմանացի, խոհարարուհի, Արտակ, հայ, մարզիկ, նախագահ, նախարար:

Բ. Ծով, ձուկ, երկաթ, պայուսակ, այծ, փիղ. տուփ, խնձոր, սառույց, շուն, կատու, գրիչ, սեղան:
Գոյականները բաժանվում են երկու խմբի՝ անձ և իր:

185. Նախադասությունը լրացրո՛ւ տրված հարցին պատասխանող գոյականներով:

… (ի՞նչը) Կատուն մռմռում էր. երևի նեղացրել էին:

… (ո՞վ) Երգչուհին նվնվում էր. երևի նեղացրել էին:

… (ո՞վ) Որսորդը ցատկեց ցանկապատից դուրս:

… (ի՞նչը) Շունը ցատկեց ցանկապատից ղուրս:

… (ինչը) Կատուն ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

… (ո՞վ) Աղջիկը ճանկռել է տատիկի ձեռքը:

Առարկա ցույց տվող բառերը գոյականներ են:
Պատասխանում են ո՞վ, ի՞նչ հարցերին:
Գոյականները լինում են հատուկ և հասարակ: Հատուկ անունը առարկաներից ամեն մեկինտրվող առանձին անունն է և սկսվում է մեծատառով: Հասարակ անունը առարկաներինտրվող ընդհանուր անուն է և սկսվում է փոքրատառով:
Մարդկանց տրվող հատուկ և հասարակ անունները անձ ցույց տվող գոյականներ են ևպատասխանում են ո՞վ հարցին: Մնացած բոլոր գոյականները պատասխանում են ի՞նչհարցին:

Գոյականի թիվը

186. Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն ի՞նչ ընդհանրություն ունեն, որ նույն շարքի մի բառը չունի:
ա) Երաշտահավեր                         բ) Մանուկներ                     գ) Հատիկներ
      դեղձանիկներ                                 երեխա                                  կապիկներ
      վագրեր                                            պատանիներ                      ձագուկներ
      առյուծներ                                       երիտասարդներ                կանայք
      սիրամարգ                                       մարդիկ                                տանտիկիններ

Յուրաքանչյուր շարքի չորս բառերն հոգնակի թվով են, իսկ նույն շարքի մի բառը չունի հոգնակի թիվ։ Գ) շարքում կա սխալ, բոլորը հոգնակի են։

187. Տրված բառախմբերի տարբերությունը գտի՛ր և բառախմբերն անվանի՛ր:

Ա. Շինարար, վարպետ, գեղեցկուհի, տարի, գիրք, տետր, գազան, վանդակ:

Բ. Շինարարներ, վարպետներ, գեղեցկուհիներ, տարիներ, գրքեր, տետրեր, գազաններ, վանդակներ:

Ա. Եզակի թիվ

Բ. Հոգնակի թիվ

188. Բառախմբերի կազմման օրինաչափությունը գտի՛ր և Բ խումբն ինքդ լրացրո՛ւ:

Ա. Սար, հայ, կաթիլ, ուսուցիչ, մայր, մատանի, տատ, կատու, թութակ, գրպան:
Բ. Սարեր, հայեր, կաթիլներ, ուսուցիչներ, մայրիկներ, մատանիներ, տատիկներ, կատուներ, թութակներ, գրպաններ:

189. Տրված նախադասությունը կարդա՛ և հարցերին պատասխանի՛ր:
187 և 188-րդ վարժությունների Ա խմբերում եզակի թվով դրված գոյականներ են, իսկ Բ խմբերումնույն գոյականներն են՝ հոգնակի թվով:
1․ Գոյականը քանի՞ թիվ ունի։  Գոյականն ունի 2 թիվ։

2․ Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականի եզակի թիվը․

Գոյականի եզակի թիվը ցույց է տալի գոյականի մեկ հատ լինելը։

3․ Ի՞նչ է ցույց տալիս գոյականի հոգնակի թիվը․

Գոյականի հոգնակի թիվը ցույց է տալի գոյականի շատ լինելը։

190. Կազմի՛ր տրված գոյականների հոգնակին: Փորձի՛ր բացատրել, թե ո՞ր բառերին է -եր վերջավորություն ավելանում, ո՞ր բառերին՝ -ներ:

Ա․ Ծառ – ծառեր, ձայն – ձայներ, հուր – հրեր, քար – քարեր, կով – կովեր, արջ – արջեր, փունջ – փնջեր,  լուր – լուրեր, բառ – բառեր, բեղ – բեղեր, հայ – հայեր, հայր – հայրեր, ցեղ – ցեղեր, սիրտ – սրտեր, գիր – գրեր, սյուն – սյուներ, պատ – պատեր, հույն – հույներ, ձու – ձվեր, սուր – սրեր, քիթ – քթեր, քույր – քույրեր, մայր – մայրեր, ձեռք – ձեռքեր, ոտք – ոտքեր, տատ – տատեր, պապ – պապեր։

Բ․ Եղբայր – եղբայրներ, աթոռ – աթոռներ, պապիկ – պապիկներ, տատիկ – տատիկներ, գրպան – գրպաններ, թութակ – թութակներ, եղնիկ – եղնիկներ, ոչխար – ոչխարներ, սեղան – սեղաններ, թռչուն – թռչուններ, մեքենա – մեքենաներ, բարեկամ – բարեկամներ, աշակերտ – աշակերտներ, մատյան – մատյաններ, հեռախոս – հեռախոսներ, ծաղկավաճառ – ծաղկավաճառներ, պանրագործարան – պանրագործարաններ։  

Միավանկ բառերի դեպքում ավելանում է -եր, բազմավանկ բառերի դեպքում ավելանում է -ներվերջավորությունները։

1.Докончите невыполненные работы, приведите в порядок блоги.
2. Дополнительная работа:
1.От существительных образуй глаголы:

Мороз — _____________морозить__________________________

Сторож — _________________сторожить_____________________

Бег — ________________________бегать__________________

Цвет — _____________________цвести__________________

Дело — _______________________делать_______________

Сад — _____________________садить_____________________

2.К каждому существительному допиши подходящие по смыслу глаголы

Образец: Собака лает, кусается, сторожит.

Дождь______________________идёт_________________________________

Учитель________________________добрый______________________________

Зима_____________________________холодная____________________________

Мама___________________________лучшая_____________________________

3.Составь три предложения о зиме, чтобы в первом предложении глагол стоял в форме прошедшего времени, во втором – в форме настоящего времени, а в третьем предложении  глагол стоял в форме будущего времени.

Прошлой зимой, мы ели очень вкусную пицу с мясом.

Этой зимой выпало очень много снега.

Следующей зимой, возможнобудет очень тепло, и будет светить солнце.

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է ճահիճը: Ինչպե՞ս է առաջանում:
   Ճահիճները Երկրի մակերևույթի գերխոնավ տեղամասերն են, որտեղ ամբողջ տարին կա ջրի ավելցուկ, աճում է ճահճային բուսականություն, և կարող է գոյանալ տորֆի շերտ:

1. Արդյոք կարո՞ղ են ճահիճներ առաջանալ չորային շրջաններում, ինչո՞ւ:
   Ճահիճներ կարող են առաջանալ նաև չորային շրջաններում՝ գրուն­տային ջրերի մակարդակի բարձրացման հետևանքով: Եթե գոլորշացումը հողի մակերևույթից համեմատաբար թույլ է, բարձրացող գրունտային ջրե­րը չեն հասցնում ամբողջովին գոլորշանալ՝ առաջանում են ճահիճներ:

1. Ճահիճների չորացման ի՞նչ եղանակներ գիտեք:
   Մի դեպքում փո­րում են ջրանցքներ, որոնցով հեռանում է կուտակված ջրի ավելցուկը: Հենց այս եղանակով են չորացնում Արարատյան դաշտի ճահիճները: Մյուս դեպքում ճահիճների չորացման համար դրանց տարածքում ա­ճեցնում են այնպիսի ծառեր կամ թփեր, որոնք շատ ջուր են կլանում: Այդ տարածքներր հետագայում օգտագործվում են գյուղատնտեսական նպա­տակներով:

1. Ճահիճներն ի՞նչ դրական և բացասական նշանակություն ունեն:
   Չորացված ճահճի տարածքից մարդիկ տորֆ են արդյունահանում, որը և վառելիք է, և պարարտանյութ՝ բանջարաբոստանային մշակաբույսե­րի և ծաղիկների մշակման համար:
   Սակայն ճահիճների չորացումը կարող է խախտել նաև բնութ­յան հավասարակցությունը:

Լեռնային գետեր-

Լեռնային գետեր, ուղղաբերձ ափերով և քարքարոտ հունով գետեր, որոնք հոսում են լեռներով, նեղ, խորը հովիտներով։

Լեռնային գետերին բնորոշ են մեծ թեքությունը, հոսքի արագությունըմ, աննշան խորությունները, հաճախակի սահանքները և ջրվեժները։ Լեռնային գետերի թեքությունը վերևում կազմում է 60-80 մ/կմ, ներքևում` 5-10 մ/կմ։ Հոսքի արագությունը 1-4,5 մ/վ և ավելի։

Լեռնային գետերը ունենում են մեծ ջրաէներգետիկ պոտենցիալ, չոր պայմաններում հաճախ օգտագործում են ոռոգման համար։

Հարթավարային գետեր-Հայաստանի ջրային հաշվեկշռում մուտքի տարեկան քանակը 18.5 միլիարդ մ³ է, որի կեսից ավելին գոլորշիանում է։ Մնում է 7.1 միլիարդ մ³, որի մի մասը վերածվում է մակերեսային հոսքի՝ գետակների, գետերի, կուտակվում է լճերում։ Մուտք գործող ջրերի ավելի փոքր մասը ներծծվում է հողի մեջ և առաջացնում ստորերկրյա հոսք։ Հայաստանի գետերը պատկանում են Արաքսի և Կուրի ավազաններին, համապատասխանաբար 76 և 24 տոկոսներով։

Հարցեր և առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է գետը:

Գետը ջրային մի մեծ մաս է

2. Ի՞նչ մասերից է բաղկացած գետային համակարգը:

Գետերը բաղկացած, հալած ձնից և անձրևներից:

3. Գետերի սնման ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են անձրևաջրերը, ձյան և սառցադաշտերի հալոցքային ջրերը, ստորերկրյա ջրերը:

4. Ի՞նչ տարբերություն կա հորդացման և վարարման միջև:

գետի ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հորդացում:

Ի՞նչ է գետը:

Երկրի մակերևույթի վրա թափվող մթնոլորտային տեղումների մի մասը ներծծվում է, մի մասը’ գոլորշանում, իսկ մնացածը սկսում է հոսել փոքր առվակների տեսքով, որոնք, միանալով իրար, կազմում են գետակներ և գետեր:
2. Ի՞նչ մասերից է բաղկացած գետային համակարգը:

Գետը ջրային համակարգ է, որն ունի իր առանձին մասերը։
Երկրի մակերևույթի այն ձգված գոգավորությունը, որի ցածրադիր մասով հոսում է գետը, կոչվում է գետահովիտ, իսկ գետահովտի ամենացածր մասը’ հուն:

3. Գետերի սնման ի՞նչ աղբյուրներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Գետերի սնման հիմնական աղբյուրներն են անձրևաջրերը, ձյան և սառցադաշտերի հալոցքային ջրերը, ստորերկրյա ջրերը:
4. Ի՞նչ տարբերություն կա հորդացման և վարարման միջև:

Ամեն տարի նույն սեզոնին, որոշակի ժամանակով, գետի ջրի մակարդակի բարձրացումը կոչվում է հորդացում: Օրինակ’ Հայաստանում գետերը հորդանում են գարնանը:
Գետի ջրի մակարդակի հանկարծակի, կարճատև բարձրացումը’ տեղատարափ անձրևներից կամ ինտենսիվ ձնհալքից, կոչվում է վարարում: